Gösterme sıfatları nelerdir ?

Gösterme Sıfatları Nelerdir? Dili, Zihni ve Duyguyu Birleştiren Psikolojik Bir Analiz

Bir psikolog olarak insanın diliyle kurduğu ilişkiyi her zaman büyüleyici bulmuşumdur. Çünkü dil, sadece iletişimin aracı değil; düşüncenin aynasıdır. Kelimeler, zihnimizin derinliklerinde gizlenen duyguların ipuçlarını verir. Günlük konuşmalarımızda sıkça kullandığımız bazı kelimeler, aslında farkında olmadan içsel dünyamızı da “gösterir”. İşte tam da bu noktada karşımıza çıkan kavram: Gösterme sıfatları.

Bu yazıda “gösterme sıfatları”nı yalnızca dilbilgisel bir kategori olarak değil, aynı zamanda bilişsel, duygusal ve sosyal psikoloji perspektiflerinden bir anlam haritası olarak ele alacağız. Çünkü bazen bir “bu”, bir “şu” ya da bir “o” sözcüğü, insanın benlik mesafesini bile açığa çıkarabilir.

Gösterme Sıfatı Nedir? Dildeki İşaret Parmağı

Dilbilgisel olarak gösterme sıfatları, bir ismin yerini, yönünü ya da uzaklığını belirten sözcüklerdir: bu, şu, o.

Örnekle açıklarsak:

– Bu kalem (yakında olan)

– Şu masa (biraz uzakta olan)

– O ev (uzakta olan)

Yani gösterme sıfatları, bir nesnenin ya da kavramın konuşmacıya olan psikolojik ve fiziksel mesafesini belirler. Ama bu sadece dilin yüzeyindeki işlevdir. Derinlerde, bu sıfatlar insanın algı, duygulanım ve sosyal etkileşim biçimini yansıtır.

Bilişsel Psikoloji Açısından: Düşüncenin Konumlandırılması

Bilişsel psikolojiye göre, insan zihni dünyayı haritalar aracılığıyla algılar. “Bu”, “şu” ve “o” kelimeleri aslında zihinsel bir haritalama sürecidir.

– “Bu”: Zihne yakın, kontrol edilebilir olan.

– “Şu”: Gözlemlenebilir ama tam sahiplenilmeyen.

– “O”: Uzak, soyut, belki de ulaşılmaz.

Bu üç sıfat, insanın bilişsel mesafe kurma biçimini temsil eder. Dikkat edin, birine kızarken genelde “o” dersiniz: “O insan beni çıldırttı.” Ama sevdiğinize “bu” demeye meyillisinizdir: “Bu kişi beni anlıyor.”

Gösterme sıfatları bu açıdan, düşüncelerin coğrafyasını oluşturur. Kişi, kendine yakın hissettiğini “bu”yla, uzak durmak istediğini “o”yla etiketler.

Duygusal Psikoloji Perspektifi: Mesafe Kurmanın Duygusal Anatomisi

Duygular, dilin en görünmez katmanıdır. “Gösterme sıfatları” ise bu duyguların sessiz elçisidir.

Bir insanın hangi sıfatı tercih ettiğine bakarak, duygusal mesafesini sezmek mümkündür:

– “Bu” kullanımı genellikle sıcaklık, sahiplenme ve yakınlık duygusu taşır.

– “Şu”, kararsızlık veya hafif mesafe duygusunu ifade eder.

– “O” ise genellikle uzaklık, reddediş ya da duygusal soğuklukla ilişkilidir.

Örneğin, biri “Bu şehir bana huzur veriyor” dediğinde, o yerle duygusal bir bağ kurmuştur. Fakat “O şehir bana göre değil” dediğinde, bilinçdışı düzeyde bir uzaklaşma vardır.

Yani gösterme sıfatları, sadece “nerede” sorusuna değil, “nasıl hissediyorum?” sorusuna da cevap verir.

Sosyal Psikoloji Açısından: Dilin Görünmez Gücü

Sosyal psikoloji, dilin toplumsal ilişkilerdeki gücüne dikkat çeker. Gösterme sıfatları, bireylerin birbirine olan psikolojik konumlarını da gösterir.

Bir grup içinde “bu insanlar” dendiğinde aidiyet vardır, “o insanlar” dendiğinde ise ayrım.

Bu durum, sosyal kimlik kuramı açısından oldukça anlamlıdır. İnsanlar, “biz” ve “onlar” ayrımını genellikle dilsel göstergelerle yapar. “Bu” grubu —biz— olarak kodlarken, “o” grubu dış dünyaya, yani ötekine iteriz.

Dolayısıyla gösterme sıfatları, bir toplumun bilinçdışı sınırlarını da çizer. Dil, burada sosyal psikolojinin laboratuvarına dönüşür.

Dil ve Benlik: Gösterme Sıfatlarının İçsel Aynası

Kendimize dair konuşurken bile gösterme sıfatlarını farkında olmadan kullanırız:

– “Bu halimden hoşlanmıyorum.”

– “O zamanlar farklıydım.”

Bu cümlelerde “bu” bugünkü benliği, “o” ise geçmiş benliği temsil eder. İnsan, dil aracılığıyla zaman içinde kendine bile mesafe koyar. Yani gösterme sıfatları, benlik sürekliliği içinde duygusal bir köprü ya da duvar görevi görür.

Sonuç: Dilin Psikolojik Haritasında Üç Küçük Sıfat

Gösterme sıfatları basit dil unsurları gibi görünür ama aslında insan zihninin duygusal koordinat sistemini yansıtır. “Bu”, “şu” ve “o” kelimeleri, bireyin dünyayla, başkalarıyla ve kendisiyle kurduğu mesafeyi anlatır.

Bir dilbilgisi konusu gibi başlayan şey, aslında bir psikolojik aynaya dönüşür. Çünkü kelimeler, yalnızca nesneleri değil, duygusal yönelimlerimizi de gösterir.

Bir dahaki sefere “bu”, “şu” ya da “o” derken, belki de kendinize şu soruyu sorun: Gerçekten neyi gösteriyorum — nesneyi mi, yoksa duygumu mu?